Η πρεμιέρα ήταν αφιερωμένη στον Νίκο και Ελένη Ζώη , πατέρα και μάνα μου.
Ευχαριστώ ολόψυχα Λάγια, Πολύνα, Παναγιώτη


http://aeginalight.gr/article.php?id=73430

Μια παράσταση για «Ήσυχους Θεατές» του ... καναπέ

«Δεν..» θα συμφωνήσω με την αγαπητή φίλη Βικτωρία Τράπαλη που προτρέπει τους .. «ψαγμένους» και  ... «ανήσυχους» να μη χάσουν την παράσταση του έργου «Δεν..» της Θεατρικής Ομάδας των Σχολείων Αίγινας στο Δημοτικό Θέατρο* της πόλης. Θα έλεγα ότι, αντίθετα, θα έπρεπε να γίνει ένα εκκωφαντικό προσκλητήριο προς τους ...«ήσυχους» πολίτες της συντηρητικής κοινωνίας του νησιού με την ελπίδα να ξεφύγουν για λίγο από τον αγώνα της επιβίωσης και να σκεφτούν πως ο αγώνας τους θα ήταν πιο αποτελεσματικός και πιο ανθρώπινος αν δινόταν με κάποια άλλη, πιο ανθρωποκεντρική φιλοσοφία και με όπλο την επιδίωξη της κοινωνικής δικαιοσύνης.

Θα προέτρεπα λοιπόν όλους τους «ήσυχους τύπους», γονείς, παππούδες, εκπαιδευτικούς, κληρικούς αλλά και όσους κατέχουν μια καρέκλα και ασκούν διοίκηση, να παρακολουθήσουν αυτά που έχουν να μας πουν αξιόλογοι, παγκόσμιας εμβέλειας «ανήσυχοι» πνευματικοί άνθρωποι, με το στόμα των παιδιών μας.

Με ξάφνιασε, ειλικρινά, το θάρρος, για να μην πω το θράσος (με την έννοια της υπερβολικής τόλμης), η προσπάθεια να παντρευτουν οι αντιδικτατορικές, αντιεξουσιαστικές, αντισυμβατικές  θέσεις με το λυρισμό, όσο και αν είναι επαναστατικός, της ποίησης.

Το κατόρθωμα αυτό, που κρύβει πολλή γνώση και πολλή δουλειά, το κατάφερε η κυρία Λάγια Μαστρογιαννίδου, όχι χωρίς αξιοσημείωτο κόπο, πράγμα που της επέτρεψε και να σκηνοθετήσει το δύσκολο αυτό μωσαϊκό. Ακόμα πιό δύκολο όταν έχεις να το διδάξεις στους νέους, έως πολύ νέους, ερασιτέχνες «ηθοποιούς-μαθητές» των Σχολείων της Αίγινας.

Για μας τους παλιότερους, που ζήσαμε  το σχολείο κατά την « εποχή των χαστουκιών»**, μας δίνεται η ευκαιρία να απολαύσουμε και να εκμεταλλευτούμε τη στροφή που έχει πάρει η φιλοσοφία του εκπαιδευτικού συστήματος και κυρίως η νοοτροπία των εκπαιδευτικών και εύχομαι να μην ξαναγυρίσουμε ποτέ  πίσω και να μην ξαναχρειαστεί να γράψουν  στους τοίχους τα εγγόνια μας το «απαγορεύεται το απαγορεύεται».

Πόση διαφορά ανάμεσα με το τώρα και την εποχή που η μόνη, πέρα από τα μαθήματα, επιτρεπόμενη δραστηριότητα ήταν οι Εθνικές Γιορτές, η χορωδία με ελληνοχριστιανικό ρεπερτόριο, ο υποχρεωτικός εκκλησιασμός και το Κατηχητικό. Και όταν τολμούσες να φέρεις κάποια αντίρρηση, έπεφτε χαστούκι, συνοδευόμενο από τη διαπίστωση-διαταγή: «Μήτε μάνα έχεις, μήτε πατέρα, να έρθουν αύριο και οι δυο», ή «Είσαι κλέφτης και κουμουνιστής, αμέσως στον κουρέα και με την ψιλή». Και αν έκανες και καμιά χοντρή κατσαγανιά, τότε τα άκουγες οικογενειακά: «Ο πατέρας σου είναι γκάνγκστερ και η μάνα σου χαρτορίχτρα».

Χάρις σ’ αυτή τη «στροφή», η σημερινή νέα γενιά γνώρισε και θα μας διδάξει για το θάρρος του Τούρκου θεατρικού συγγραφέα, ποιητή, δοκιμιογράφου, λογοτέχνη, δημοσιογράφου και εκδότη Αζίζ Νεσίν (1915 – 1995) που λόγω της καυστικής κριτικής του κοινωνικού και πολιτικού κατεστημένου υπέστη λογοκρισία, φυλάκιση και εξορία.  Για τη μετάφραση των «Σατανικών στίχων» του καταδικασμένου σε θάνατο  Σαλμάν Ρούσντι, υπέστη διωγμό από τους φανατικούς μουσουλμάνους, αλλά και από την Τουρκική κυβέρνηση.                                                                                                                            
Θα μάθουμε για το βαθιά αναρχικό και αντιεξουσιαστικό τρόπο σκέψης του Βραζιλιάνου ποιητή, θεατρικού συγγραφέα, διηγηματογράφου, σκηνοθέτη του θεάτρου και του κινηματογράφου Ρομπέρτο Ατάυντε (1949) και τον ρόλο που παίζει το οικογενειακό περιβάλλον. Μέσα σε μια οικογένεια λογίων, ασχολήθηκε από μικρός με τα  γράμματα. Σε ηλικία μόλις 21 ετών έγραψε το διαχρονικό έργο  «Δεσποινίς Μαργαρίτα», ένα σατιρικό έργο, με θέμα την εξουσία σε όλες τις μορφές της.

Θα πληροφορηθούμε για την εξέχουσα προσωπικότητα της Λατινοαμερικανικής λογοτεχνίας τον δημοσιογράφο, συγγραφέα, γελοιογράφο Ουρουγουανό Εντουάρντο Γκαλεάνε (1940-2015) που διώχθηκε από τις στρατιωτικές δικτατορίες της Νοτίου Αμερικής για το έργο του. Φυλακίστηκε και καταδικάστηκε σε θάνατο. Είπε πως, « Η ζωή είναι λαχείο, ισχυρίζονται όσοι κερδίζουν». Έφυγε από τη ζωή πριν λίγες μέρες.

Θα φέρουν πάλι κοντά μας τον Ελληνα, μόνιμο κάτοικο της Γαλλίας, δημοσιογράφο, συγγραφέα, σκιτσογράφο και σκηνοθέτη Βασίλη Αλεξάκη (1943). Πολυγραφότατος στην ελληνική και γαλλική γλώσσα. Χαρακτηριστικό των έργων του η λεπτή ειρωνία που αποπνέουν, ένα μίγμα της ελληνικής και της γαλλικής του κουλτούρας.

Στα θεατρικά δρώμενα της Αίγινας δίνει και πάλι το παρόν ο Κώστας Μουρσελάς (1932). Απολυμένος από τη δουλειά του επί Χούντας, άρχισε να γράφει. Να και κάτι καλό από αυτό. Συγγραφέας λογοτεχνικών βιβλιων, θεατρικών έργων και σεναρίων, με τα οποία μεγάλωσε μια ολόκληρη γενιά. Αρκετά από τα έργα του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες.

Η Χρύσα Σπηλιώτη, απόφοιτος της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου και με θεατρικές σπουδές στη Γαλλία, πέρα από μια λαμπρή θητεία στο Θέατρο, την Τηλεόραση και τον κινηματογράφο, ασχολήθηκε με τη συγγραφή και σκηνοθεσία θεατρικών έργων και σεναρίων που έχουν κάνει καριέρα και στο εξωτερικό. Εδώ, θα βάλει το πολύτιμο πετραδάκι της στην προσπάθεια των παιδιών, μιας κι έχει ασχοληθεί με το παιδαγωγικό θέατρο και τηλεόραση.

Ο γνωστός ποιητής Γιάννης Στίγκας που μας ξαφνιάζει με τη λιτότητα του στίχου του και τον αποσπασματικό, μοντέρνο τρόπο γραφής, θα μας προβληματίσει ακόμα μια φορά.

Δημουλά Κική (1931). Δεν χρειάζεται συστάσεις. Τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Η ποιήτρια που κατάφερε να δώσει σάρκα και οστά σε αφηρημένες έννοιες (Χρόνος - μοναξιά – απώλεια – φθορά) και να δώσει θέση σε κοινές , ταπεινές λέξεις  για να εκφράσει υψηλά νοήματα. Με το πικρό της χιούμορ έχει αγαπηθεί από όλες τις ηλικίες.

Τελευταίος, για λόγους ευγενείας, ο δικός μας ο Νίκος Ναζίρης. Άνθρωπος του πνεύματος και της Τέχνης. Ο δωδέκατος «άγιος» της Αίγινας. Εικαστικός καλλιτέχνης και όχι μόνον. Έδωσε από κοντά το στίγμα του για την επιτυχία του έργου.

«Δεν...» είμαι κριτικός θεάτρου για να αξιολογήσω την υποκριτική αξία των μαθητών – ηθοποιών. Ούτε και το επίπεδο επιτυχίας της διδασκαλίας του έργου από την σκηνοθέτιδα. Σαν απλός θεατής θέλω να  πω ότι η παράσταση από κάθε πλευρά, δεν υστερούσε σε τίποτε σε σχέση με αυτά που προσφέρουν επαγγελματικοί θίασοι και  επώνυμοι σκηνοθέτες.

Άλλωστε ο «αξιολογήσεις» και τα «αριστεία» έχουν γίνει τελευταία πεδίο μάχης ανάμεσα σε κουλτουριάρηδες, δημόσιους άνδρες (και γυναίκες), εκπαιδευτικούς και όσους επιδιώκουν λίγη δημοσιότητα.

Σαν πολίτης αυτής της χώρας θα μου επιτραπεί να έχω τη γνώμη ότι τόσο η αξιολόγηση, όσο και τα «αριστεία» προάγουν τον πολιτισμό και την κοινωνία, φτάνει να είναι δίκαια και διαυγή.

Επίσης, σαν εραστής αυτού του νησιού, θα προσπαθήσω να σημειώσω τα όσα θετικά και αρνητικά πέρασαν μέσα μου αυτό το βράδυ.

Είναι άξιο θαυμασμού το πώς η Λάγια (μου επιτρέπει να την αποκαλώ με το μικρό της όνομα, μετά από τη θερμή χειραψία που ανταλλάξαμε χθες βράδυ), κατάφερε να κάνει να συνεργαστούν γρανάζια, φτιαγμένα μίλια μακρυά το ένα από το άλλο ( Βραζιλία, Τουρκία, Ουρουγουάη, Πειραιάς, Αθήνα, Αίγινα) και να δουλέψει αυτός ο μηχανισμός, το «πράγμα» όπως η ίδια το ονόμασε, με ακρίβεια ελβετικού ρολογιού.

Τί να πω για τα 26 παιδιά – μαθητές – ηθοποιούς, που όλα μαζί, σαν ένα «πράγμα», υλοποίησαν τις ιδέες των συγγραφέων και τις οδηγίες της δασκάλας – σκηνοθέτιδας. Με την κίνηση ή ακινησία τους, τη φωνή ή την σιωπή τους, τον ψίθυρο ή την κραυγή τους, την άρθρωση του λόγου ή την ελλειπτική εκφορά του συμπληρωμένου με χίλιες ανείπωτες λέξεις παντομίμας, αγόρια σε ρόλους γυναικείους, κορίτσια σε αντρικούς, χοροί χαράς να γίνονται σε κλάσμα του δευτερολέπτου σούρσιμο απελπισίας.

Και οι αφανείς ήρωες, πραγματικοί «ήρωες». Φωτισμοί και ήχος από τον Παναγιώτη Σάντα, εξαιρετικοί σε σχέση με τον ανύπαρκτο τεχνικό εξοπλισμό. Η επιλογή της μουσικής και της...μη μουσικής των ήχων της καταιγίδας, του Μανώλη Κασιμάκη, έχουν ένα μεγάλο μερίδιο της επιτυχίας της παράστασης. Τα κοστούμια της Πολύνας Στοφόρου, λιτά, συμπλήρωναν το προφίλ των ηθοποιών. Τα σκηνικά του Απόστολου Δαμοράκη και του Αχιλλέα Παπαχαραλαμπίδη, απόλυτα λειτουργικά και άψογα αισθητικά, βοήθησαν τα παιδιά να κινηθούν και να εκφραστούν στα λίγα τετραγωνικά της σκηνής. Η αφίσα του έργου θα πάρει τιμητική θέση στη συλλογή μου. Το πρόγραμμα γεμάτο με λόγια καρδιάς των παιδιών. Μπράβο στην Στέλλα Σώρου (ζωγραφική) και την Βάσω Παπαδημητρίου (επιμέλεια).

Και βέβαια, δίπλα σε κάθε σκηνοθέτη, υπάρχει ο άνθρωπος που συμπληρώνει τις ιδέες και το όραμα, μοιράζεται την αγωνία και τον κόπο. Η Βάσω Παπαδημητρίου, βοηθός σκηνοθέτη, δικαιούται να μοιραστεί την επιτυχία μαζί με την Λάγια.

Πέρα από τα καλά λόγια για τους συντελεστές της παράστασης, αυτό που έχει σημασία, είναι το αποτέλεσμα.  Θα καταφέρουν αυτά τα παιδιά με την κραυγή τους να μας ξυπνήσουν; Θα μας παρακινήσουν να διαβάσουμε τουλάχιστον κανένα βιβλίο αντί να βλέπουμε τούρκικα σίριαλ, μιας και δεν εγκαταλείπουμε τον καναπέ; Θα μας πείσουν να ψάξουμε και να ψαχτούμε;

*Οπως πάντα, η κτηριακή κατάσταση του Δημοτικού Θεάτρου και ο εξοπλισμός του χειροτερεύουν από χρόνο σε χρόνο. Γδαρμένοι τοίχοι, ετοιμόρροπα πορτοπαράθυρα, πεσμένοι σοβάδες, χαλασμένα καθίσματα, παρένθετες καρέκλες καφενέ, επικίνδυνες ανεμόσκαλες, πρόχειρα ηλεκτρικά καλώδια. Αλλά για τα προβλήματα του δημόσιου αυτού χώρου θα επανέλθουμε σε άλλο σημείωμα.

** Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.  Σόνια Γελαδάκη Β’     Γυμνάσιο Αρρένων Αθηνών . « Η εποχή των χαστουκιών»
   Εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ  2005.

Γιάννης Τζεβελέκος